Het is niet de enige Russische kerk in de Franse hoofdstad. Voor de ongeveer tienduizend Russen die in de 19e eeuw in Parijs woonden, werd in 1861 de Russisch-orthodoxe Alexander Nevskikathedraal gebouwd aan de rue Daru, in het 8e arrondissement.
Na de Russische revolutie van 1917 groeide de Russische gemeenschap in Parijs al gauw uit tot zo’n honderdduizend zielen. De verschillende sociale lagen van deze emigratie – adel, arbeider, kunstenaar – creëerde elk hun eigen Russische ‘dorp’ in de stad, inclusief restaurants, cafés, winkeltjes, soms een cabaret, soms een school, en natuurlijk een kerk(je).
De meest opvallende daarvan ligt in het 19e arrondissement, toevallig (of niet) aan de rue de Crimée, de Krimstraat. De kerk van Saint Serge werd oorspronkelijk gebouwd voor Duitse arbeiders in Parijs, maar met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog verdwenen die, en werd de kerk gevorderd door de Franse staat. De Russische gemeenschap kocht het gebouw in de jaren ’20. Zo kreeg de voorheen Lutherse kerk er een Russische uienbolletje en een orthodox kruis bij, plus een kleurig houten trapportaal met schilderingen van Dmitri Stelletski, die in die jaren een iconenatelier had in Parijs. Binnen is een iconostase met wel honderd iconen te vinden. Mocht u naar binnen kunnen (de deur is niet altijd open): een bijdrage aan het restauratiefonds van de kerk wordt zeer gewaardeerd.
Terug naar de Pont de l’Alma. Als je hem oversteekt kom je bij de Avenue de New York met op nummer 26 Le conservatoire Russe de Paris Serge Rachmaninoff, opgericht in 1923. Graaf Pierre Cheremetieff is er directeur. De familie Chermetieff (in het Nederlands schrijven we meestal Sjeremetjev) was ooit een van de rijkste families van Rusland. Na de revolutie trokken de meeste Sjeremetjevs weg, vaak naar Parijs zoals zoveel leden van de Russische aristocratie. Pierre behoort tot de derde generatie Franse Cheremetieffs, maar spreekt nog altijd vloeiend Russisch. Ik noem dit conservatorium echter vooral, omdat er ook een Russisch restaurant ligt: La Cantine Russe. Als het meezit hoor je op het terras niet alleen de klanken van viool en piano, maar ook van de balalaika.
Overigens, dat van die bistro, dat schijnt niet waar te zijn. Voor wie het verhaal niet kent: na de nederlaag van Napoleon in 1814 kwamen er Russische soldaten naar Parijs, en zij zouden volgens de verhalen het woord ‘bistro’ in het Frans hebben geïntroduceerd. ‘Bystro’ is Russisch voor ‘snel’, en dat zouden die soldaten hebben geroepen als ze een glaasje wilden drinken. Dat mochten ze niet, dus het moest snel gebeuren: bystro, bystro! Taalkundigen betwijfelen het waarheidsgehalte van dit verhaal, mede omdat het woord ‘bistro’ pas aan het eind van de 19e eeuw in Frankrijk ingeburgerd raakte, zo’n zestig jaar na het vertrek van de dorstige soldaten.
De tweede brug in oostelijke richting, na die van Alma, is de Pont Alexandre III, een van de mooiste bruggen van Parijs. Niet alleen de beeldhouwwerken en het uitzicht zijn indrukwekkend, ook de lantaarnpalen verdienen aandacht. Op elk van hen staat Ruslands tweekoppige adelaar (de ene kop kijkt naar Europa, de andere naar Azië) samen met Sint Joris en zijn draak, een bootje dat Sint Petersburg symboliseert, en verder een Franse haan en een sierlijke RF (Répubique Française).
De hele brug was een cadeautje van Rusland; de laatste tsaar, Nicolaas II, kwam in 1896 over om de eerste steen te leggen van de brug die naar zijn vader en voorganger werd vernoemd. Frankrijk schonk op haar beurt een brug aan Sint Petersburg. Dat waren nog eens cadeautjes.
Ruslands tweekoppige adelaar op de pont Alexandre III, Parijs
Afbeelding bovenaan: De Russisch-orthodoxe Heilige Drievuldigheidskathedraal, gezien vanaf de Pont de l’Alma